Politiserend werken

Bijna iedereen heeft het erover, we moeten het allemaal doen, maar dat wil niet zeggen dat iedereen weet hoe. Als we spreken over politiserend werken met kinderen en jongeren, dan gaat het over kinderen en jongeren een stem geven, hen serieus nemen en hen helpen om die stem op het juiste moment, op de juiste plaats, te laten klinken.

Wij geloven dat kinderen en jongeren experten zijn in hun leven en leefwereld. Zij zijn degenen die zaken zien, horen en meemaken, waar wij als jeugdwerker vaak alleen maar een tweedehands verslag van krijgen. Om te weten wat er misgaat – of juist goed! – in de levens van onze kinderen en jongeren, is het belangrijk om te vertrekken van de bron. Wij als jeugdwerkers kunnen hen ondersteunen in het vinden van woorden, het leggen van linken en het zoeken van een spreekbuis. Samen maken we de grootst mogelijke kans op succes, op verandering!

Wie het kleine niet eert is het grote niet weerd!?

Voor je geïntimideerd geraakt door het begrip, willen we je geruststellen: een goede jeugdwelzijnswerker werkt politiserend, al zonder het te weten. Je hoeft geen 50-koppige manifestatie te organiseren om betekenisvol politiserend werk te verrichten. Meer nog dan actie is politiserend werken een kwestie van ingesteldheid. Het zit in de kleine dingen. Je maakt bijvoorbeeld de gedeelde ervaring van racisme collectief, door het te benoemen. Door het benoemen van het structurele karakter van sommige drempels en onrecht waar jongeren op stoten. “Hmmm, als ik hoor dat iedereen van jullie die een leefloon heeft, het zo moeilijk heeft om degelijk onderdak te vinden, dan scheelt er toch iets aan het sociaal woonbeleid.”

Politiserend werken begint bij het kleinste, grootste begin: een goede vertrouwensrelatie tussen jeugdwerker en jongere. Dat is het fundament voor al het verdere politiserend werk. Zonder een vertrouwensrelatie, zonder échte voeling en een directe link met de groep die de signalen uit eerste hand binnenbrengen, zijn onze acties leeg.

Eens er een vertrouwensrelatie is, en de signalen tot bij jou komen, dan kan je verder, bewuster en doelmatiger aan de slag. Op een manier die goed voelt voor de jongeren, voor jezelf als begeleider en die past bij de boodschap.

Dit schema geeft weer hoe je via een veilig klimaat en een vertrouwensrelatie individuele signalen linkt aan elkaar en zo collectiviseert, met deze collectieve signalen aan de slag gaat en verandering teweegbrengt en op die manier politiserend werkt.

Een gereedschapskist is nutteloos als niemand je ooit het verschil tussen een hamer en een zaag leerde.

Het internet staat vol met ‘tools’. Jij hebt er, wij hebben er, iedereen heeft er. Soms zie je echter door het bos de bomen niet meer. Welke tool zet je wanneer in, en wat zou een logisch gevolg zijn? Waar moet ik in godsnaam beginnen?

Wij bij Uit De Marge vzw hebben ons, net zoals jullie, deze vragen ook al gesteld. In onze zoektocht naar antwoorden en houvast zijn we heel wat interessante mensen, organisaties en onlinedatabanken tegengekomen. Die willen we graag met jullie delen. Daarnaast doen we ook een gooi naar een ‘trajectboekje’ waarin we de ruwbouw van de weg van signaal tot actie proberen te vatten. De opbouw is bij verschillende jongerengroepen uitgetest en de werkvormen werden op basis daarvan aangepast.

Agitate – educate – organize

Het trajectboekje wil handvaten bieden aan jou als facilitator, om op een gestructureerde manier van probleemstelling tot actie te komen, met een groep jongeren uit het jeugdwelzijnswerk. De inspiratie van deze bundel werd gehaald in de wereld van de vredes- en andere activisten en bij jeugdwelzijnswerkingen die al veel langer sterk politiserend werk leveren. Een heel deel van deze nuttige bronnen hebben we voor jullie gebundeld achter in dit document.

We kiezen er voor om het principe agitate – educate – organize te volgen:

• Agitate: jongeren bewustmaken van hun maatschappelijke positie en van de structurele aard van het onrecht dat ze ervaren.
• Educate: wat zijn de oorzaken en wat de gevolgen? Kloppen onze indrukken? Waar hebben we zelf macht over en waar zit de macht die wij niet hebben?
• Organize: jongeren en eventueel derden samenbrengen, verenigen om een standpunt in te nemen en uit te dragen, met het oog op (sociale) verandering.

We hebben het trajectboekje opgebouwd uit verschillende stappen of fases. Chronologisch dus. Elke stap vertegenwoordigt een denkoefening die jullie door moeten als je op het einde een actie wilt opzetten die vanuit juiste informatie vertrekt, de juiste toon aanhoudt en de juiste ontvanger voor ogen heeft.

We doen ook elke keer een voorstel over hoe je dat kan doen aan de hand van een uitgeschreven werkvorm. Per stap schreven we het deel uit zodat jij zelf kan kiezen welke werkvorm bij jouw groep, stijl en concrete thema past. Daarvoor kan je gaan grasduinen bij de ‘interessante links’ hier onderaan. Als je het doel van de stap kent, zal het makkelijker zijn om een geschikte werkvorm te vinden die jouw voorkeur geniet.

Een vul-me-aan-trajectboekje

Je krijgt dit trajectboekje niet in één keer in handen. We willen je helpen de tijd te krijgen en te nemen om op het gemak kennis te maken met een aantal principes en werkvormen. Daarom zullen we de komende maanden druppelsgewijs werkvormen en volgende stappen online publiceren. Houd daarom zeker onze Facebookpagina en website in de gaten.

Maak een mapje aan op de computer, haal een ringmap bij de kringwinkel en leg een heuse, hoogst gepersonaliseerde ‘politiserend werken’-map aan. Vul aan met eigen gevonden werkvormen, teksten, verslagen van probeersels, enzovoort. Wij staan alvast klaar om jullie te helpen in deze zoektocht!

We hopen dat deze bijdrage je inspireert en versterkt in het werken aan veranderingen, from the bottom-up.

Inhoud vul-me-aan-trajectboekje politiserend werken in het jeugdwelzijnswerk

Stap 0: Het leven zoals het is… (a.k.a. de voorbereidende fase)

Stap 0,5: Clusteren

Stap 1: Een grof gesneden aub… (a.k.a. Cutting the issue)

Stap 2: Wat is ons doel?

Stap 3: Kies een focus.

Stap 4: Macht in vraag gesteld. Verandering op niveau.

Stap 5: Er was eens …

Stap 6: De ster van de actie.

Stap 7: Het plan.

Stap 8: De follow-up.

---

Nuttige links en interessante organisaties:

• Uit De Marge vzw | Trajectboekje ‘We do give a shit’
• Tractie vzw | Trekken, voorttrekken, aandrijven
• Labo vzw
• Charter for compassion | Islamophobia Guidebook

---

Je snapt iets niet? Je wil ons graag laten weten wat er wel en wat niet werkte? We juichen dat toe! Voor vragen, opmerkingen en aanvullingen bij dit boekje kan je terecht bij onze werkgroep. Stuur een mailtje naar info@uitdemarge.be.

Wens je graag door Uit De Marge vzw ondersteund te worden in politiserend werken met jouw groep? Dat kan! We bekijken samen welke ondersteuning jij nodigt hebt en gaan aan de slag. Dat kan gaan over bijvoorbeeld vorming, advies, coaching of ondersteuning bij het voorbereiden en faciliteren van politiserend werken in je groep.

Lees meer:

In ons boek ‘Macht in vraag gesteld’ gaan we in het eerste deel dieper in op politiserend werken. Zo hebben we het in één van de hoofdstukken over werken met kerngroepen en zoomen we ook in op ‘Theater van de onderdrukten’ als werkvorm.

Op 28 april 2022 vond onze Studiedag Politiserend werken plaats in Gent, onder de titel ‘Get up, Stand up’. In samenwerking met de opleiding Sociaal Werk van de Arteveldehogeschool Gent organiseerde Uit De Marge vzw een dag vol werkbezoeken, lezingen en workshops waarin we konden proeven van politiserend werken in al z’n vormen!
>> Lees hier het verslag van de studiedag

Tijdens de studiedag presenteerden we ook het praktijkboek Get up, Stand up, dat verscheen in samenwerking met Arteveldehogeschool.